بررسی بند “داوری” در قراردادهای خارجی
بررسی بند “داوری” در قراردادهای خارجی
Arbitration Clause
مترجم : علی تابش
منبع : Business and Law site
شاید در نگاه اول چنین بنظر برسد که کارکرد بند داوری، اغلب در قراردادهای قدیمی چندین دهه پیش بوده است. این اصطلاح را بیشتر در اخبار مربوط به اختلافات اتحادیه های کارگری و قرار داردهای کلان آن روزها شنیده‌ایم. اما بهتر است بدانیم که امروزه نیز استفاده از بند داوری در قراردادهای کسب و کار، بیشتر و بیشتر متداول است. در اهمیت وجود داوری همین بس که این بند را همواره در همه قراردادهای بین المللی، قراردادهای مربوط به کارت‌های اعتباری، قراردادهای خرده فروشی و … می‌بینیم. در مقاله زیر، به تشریح مدل ساده داوری، یعنی جایی که فقط یک داور از جانب طرفین معرفی میشود میپردازیم، تا بتوانیم با تشریح همین مدل ساده، کارآیی داوری را توضیح دهیم. درغیر اینصورت، قرادادهای فراوانی هستند که پروسه تعیین داور، پیچیده‌تر مدل زیر بوده و هر یک از طرفین داور خود را معرفی کرده و سپس داورها، داوری مشترک را معرفی میکندد و… که ما از ورود به آن مباحث خودداری میکنیم.
در پاره ای از مواقع، گاه وجود این بند در قرارداد الزامی میشود و یکی از طرفین بر روی وجود آن در قرارداد اصرار میورزد. لذا بسیار ضروری است که بدانیم “داوری” چه معنای حقوقی و عرفی داشته و مکانیسم داوری در زمان بروز اختلاف بین طرفین قرارداد چیست.
هدف داوری چیست؟
داوری عبارت از ارایه اختلاف نظر تجاری میان طرفین یک قرارداد، در برابر یک یا چند شخص ثالث بی‌طرف برای حل و فصل آن اختلاف است. شخص ثالث همان داور است که اسناد، شواهد و دلایل ارائه شده توسط هر طرف را می‌شنود و تصمیم میگیرد. گاهی اوقات ، بسته به تصریح قرارداد، رای داور میتواند برای طرفین الزام آور باشد.
داوری راهی جایگزین است که طرفین، برای حل اختلافات خود به جای روندهای قضایی طولانی و بدون صرف هزینه چندان زیاد، بجای ارجاع اختلاف به دادگاه، مورد استفاده قرار می‌دهند. دعوی قضایی فرآیند حل اختلاف از طریق دادگاه است که پروسه آن برای هر دو طرف طولانی است. چه بسا که اغلب احکام دارای امکان فرجام خواهی بوده که روند را کندتر و زمان‌بر میکند. پس تا اینجا، از مزیت‌های داوری نسبت به روند قضایی، کوتاه‌تر بودن پروسه و نیز هزینه بسیار کمتر آن میتوان نام برد.
گاهی از اوقات، داوری با میانجیگری اشتباه گرفته می شود. میانجیگری یا همان حل اختلاف بصورت کدخدایی و ریش سفیدی، فرایندی غیر رسمی است. همانطور که گفته شد، میانجی شخص ثالثی است که بصورت غیررسمی وارد مورد اختلاف میشود تا بلکه بتواند به حل و فصل مناقشات کمکی کند. باید دانست که رای و نظر میانجی، برای طرفین الزام آور نبوده و میتواند مورد قبول هر یک از طرفین قرار نگیرد. حال آنکه نظر داور (طبق مفاد قرارداد) ، میتواند برای طرفین الزام باشد.
بند داوری در قرارداد :
چنانچه بند داوری در قرارداد پیش بینی شده باشد، طرفین مطابق آن بند، اقدام به استفاده از داور خواهند کرد. گاهی از اوقات ممکن است بند داوری از قبل در قرارداد گنجانده نشده باشد و طرفین، پس از بروز اختلاف، مایل به بکارگیری داور برای حل و فصل اختلاف خود باشند. در این صورت طرفین میتوانند با امضای یک متمم به قرارداد، بند داوری را به قرارداد اضافه نمایند. قرارداد داوری معمول در یک قرارداد تجاری ممکن است اینگونه باشد (متن اقتباسی از انجمن داوری آمریکا):
Any controversy or claim arising out of or relating to this contract, or the breach thereof, shall be settled by arbitration administered by the American Arbitration Association under its Commercial Arbitration Rules, and judgment on the award rendered by the arbitrator(s) may be entered in any court having jurisdiction thereof.
ترجمه اجمالی این بند اینگونه است که ” هر مناقشه و یا ادعایی که ناشی از اجرا، نقض یا ترک این قرارداد بوده، یا مربوط به آن باشد، باید توسط انجمن داوری آمریکا تحت قوانین بازرگانی تجاری حل و فصل شود. قضاوت در مورد حقانیت امتیازات اعطا شده در رای داور(ها) در دردادگاه‌های ذی‌صلاح قابل بررسی خواهد بود.”
بطور خلاصه و همانطور که پیشتر گفته شد، داوری فرآیند حل و فصل یک مناقشه تجاری توسط شخص ثالث بی طرف است. این شخص ثالث، شواهد و دلایل ارائه شده توسط هر دو طرف را ملاحظه کرده و تصمیم میگیرد. گاهی اوقات این تصمیم برای طرفین الزام آور است.
انتخاب داور :
داوران، افرادی آموزش دیده و حرفه ای در زمینه های خاص هستند. مثلا میتوان از داورانی با تخصص در زمینه های اشتغال، کار و کارگری، ساخت و ساز، بازرگانی، امور بانکی، حمل و نقل (دریایی، زمینی، هوایی) و اختلافات بین المللی و غیره نام برد. دادگستری‌ها، میتوانند منبع مناسبی برای دریافت فهرست داوران دارای صلاحیت و خوشنام باشند. برخی از انجمن‌های داوری (منجمله انجمن داوری انگلستان یا امریکا) نیز میتوانند در انتخاب داور مناسب برای قراردادهای حوزه خود مرجع قرار گیرند.
روند داوری چگونه است؟
در مدل ساده‌ای که ما انتخاب کرده‌ایم، شروع روند داوری به این شکل است که ابتدا طرفی که ادعایی در خصوص قرارداد دارد، اقدام به تسلیم کتبی ادعای خود به داور میکند. داور پس از دریافت ادعا، طرف مقابل را نسبت به ادعا مطلع کرده و مدت زمان مشخصی را برای پاسخ تعیین میکند. چنانچه مرجع داوری، انجمن داوری خاصی باشد، آنان با طرفین قرارداد مذاکره کرده و داور مناسب و متخصص را تعیین میکنند. چنانچه انتخاب داور طبق قرارداد بعهده خود طرفین باشد، این امر توسط خود آنان انجام میشود.
– دادرسی مقدماتی: داور جلسه مقدماتی را با طرفین قرارداد برگزار می کند تا مسائل مربوط به پرونده، معرفی شاهدان احتمالی، اسناد مرتبط و سایر اطلاعات دیگر را مورد بحث قرار دهد. بدینوسیله طرفها برای تبادل اسناد و اطلاعات آماده می‌شوند.
بعد از این مرحله، نوبت به دادرسی میرسد. در دادرسی، هر دو طرف شواهد خود را به داور ارائه میکنند. به جز موارد بسیار پیچیده، معمولا این حضور نهایی طرفین در برابر داور خواهد بود. البته ممکن است که هر یک از طرفین، پس از این مرحله به اسناد، مدارک و یا ادله‌ی جدیدی دست پیدا کند که در اینصورت، جلسه دیگری برای دریافت مدارک جدید برگذار خواهد شد. لیکن در نهایت، داور پرونده اقدام به تصمیم گیری کرده و نظر داوری یا همان رای خود را اعلام می‌دارد.
آیا در روند داوری نیاز به وکیل داریم؟
عدم اجازه حضور یا مداخله وکلا در پروسه داوری امری متداول است. هرچند هر شخص حقیقی یا حقوقی حق داشتن وکیل را دارد، لیکن در صورت وجود وکیل، وی باید مشاوره های خود را خارج از روند داوری به موکل خود داده و در روند داوری دخالت یا مشارکتی نمی‌تواند داشته باشد. همانطور که پیشتر گفته شد، یکی از مزایای استفاده از داوری و اجتناب از رفتن به دادگاه، صرفه‌جویی در هزینه‌ها، منجمله هزینه استخدام وکیل است.
هزینه‌های داوری چیست؟
هزینه های داوری بسته به نوع و میزان پیچیدگی و جزئیات پرونده میتواند متغیر باشد. چرا که با پیچیده‌تر شدن مورد ادعا، نیاز به سطح بالاتری از تخصص وجود خواهد داشت که این امر هزینه‌های مربوط به داور را افزایش میدهد. معمولا هزینه داوری شامل موارد زیر است:
هزینه ثبت درخواست داوری (معمولا در دفاتر دادگاههای محلی)
هزینه های اداری برای پرونده ها و غیره
هزینه داور با نرخ ساعتی یا روزانه
ادامه خواهد داشت …
