انواع رگه در سنگ های ساختمانی
رگه در سنگ های ساختمانی
از مهم ترین ویژگی بیشتر سنگ های ساختمانی، وجود الگوی متنوعی از رگه ها است. این رگه ها که به رنگ های مختلفی نیز می توانند دیده شوند، زیبایی خاصی به این متریال طبیعی می بخشند. برای مثال وجود رگه های سفید رنگ در زمینه ی سنگ ماربل لاشتر باعث زیبایی بی نظیر این سنگ شده است به طوری که در دنیا نیز به واسطه چنین طرح و نقشی شناخته می شود. اما باید توجه داشت در کنار مسائل زیبایی شناسی، ویژگی های فنی سنگ های رگه دار نیز حائز اهمیت هستند و هنگام بکارگیری سنگ ها در کاربردهای گوناگون باید به این ویژگی ها توجه داشت. در مرحله ی نخست شناسایی نوع و ماهیت رگه بسیار مهم است که در ادامه به معرفی و بررسی انواع رگه های موجود و رایج در سنگ های ساختمانی پرداخته می شود.
1- رگه های حاصل از ترک و شکستگی:
این رگه ها عموما به دلیل فعالیت های تکتونیکی و دینامیکی زمین در توده های سنگی ایجاد می شوند و دارای امتداد و راستای مختلفی هستند. شکستگی ها یا درزه های تکتونیکی به انواع منظم و غیر منظم تقسیم می شوند. ایجاد درزه و شکستگی در توده ی سنگ باعث می شود تا انسجام کلی سنگ از بین برود ولی همین درزه ها به مرور زمان دچار پرشدگی می شوند و مواد کانیایی مختلف در درزه ها قرار می گیرند. این پر شدگی ها در سطح زمین دارای شدت کمتری بوده و با افزایش عمق، میزان آن افزایش می یابد. اما نکته ی بسیار مهم، نوع ماده ی پر کننده ی این درزه ها است.
چنانچه جنس مواد پر کننده از جنس سنگ میزبان باشد، مقاومت سنگ افت کمتری خواهد داشت. برای مثال رگه های سفید در ماربل لاشتر که عمدتا از جنس کلسیت هستند افت مقاومت کمتری ایجاد می کنند زیرا جنس خود سنگ ماربل لاشتر نیز عمدتا از کانی کلسیت است. اما اگر جنس مواد پر کننده نسبت به خود سنگ متفاوت باشد، افت بیشتری در مقاومت ایجاد می شود. برای مثال وجود رگه های رسی در انواع ماربل ها، مقاومت سنگ را شدیدا کاهش می دهد و سنگ مستعد آب شستگی و شکست خواهد بود.
2- رگه های حاصل از فرآیند دگرگونی:
بسیاری از رگه های خاکستری و مشکی رنگ موجود در ماربل های الیگودرز و ازنا، از این نوع رگه به شمار می روند. این نوع رگه ها حاصل دگوگونی حرارتی لایه های مختلف سنگ های آهکی هستند. این لایه های رسوبی که به رنگ تیره بوده اند، دوباره تا درجات مختلف متبلور شده و در میزبان سفید رنگ خود با الگوهای مختلف قرار گرفته اند. این نوع از رگه ها افت مقاومتی خاصی در سنگ ایجاد نمی کنند و از سنگ های دارنده ی این نوع رگه می توان در کاربری هایی که تحت تنش های مکانیکی هستند استفاده نمود. رگه های موجود در ماربل هایی چون لایبید نیز چنین حالتی را دارند.
3- رگه های از فرآیند رسوب گذاری:
این نوع رگه ها به دلیل تغییر در شرایط رسوب گذاری همچون دما، PH، گرانروی، غلظت مواد معدنی و دیگر ایجاد می شوند. رگه های موجود در سنگ تراورتن از این نوع هستند. این رگه ها که در حقیقت بخشی از ماهیت خود سنگ هستند می توانند ضخامت های متغیری داشته باشند. رنگ این لایه ها شامل زرد، قرمز، نارنجی، قهوه ای و غیره بوده و عموما به دلیل وجود ترکیبات اکسید آهن در ترکیب شیمیایی سنگ ایجاد می شود. باید توجه داشت که این لایه ها، سطوح ضعف مکانیکی سنگ به شمار رفته و می توانند مقاومت سنگ به ویژه مقاومت خمشی را کاهش دهند.
نتیجه گیری
سنگ های ساختمانی می توانند بر اساس سرگذشت زمین شناسی خود، دارای رگه های مختلف باشند که هرچند زیبایی خاصی به سنگ می بخشند ولی تاثیر مهمی بر روی رفتار فنی و مهندسی سنگ دارند. از این رو شناسای و بررسی نوع رگه و تعیین نوع رفتار فنی آن نیاز به تخصص و البته آزمایش های استاندارد دارد.
تهیه شده در واحد تولید محتوای شرکت روشان روز «مرکز اطلاعات سنگ ایران»
ترجمه و نگارش: سعید نجاتی
