طرح جامع توسعه صنعت سنگ کشور
Iranian Building Stone Industry Development Plan
صنعت سنگ ایران با دارا بودن بیش از 1400 معدن و حدود 6000 واحد فراوری یکی از بزرگترین صنایع معدنی کشور و چهارمین تولید کننده سنگ در جهان می باشد. در حالی که به دلیل وجود مسائل و مشکلات بسیار سهم آن از صادرات جهانی این صنعت حدود ۲ درصد است.
هدف طرح پیشنهادی انجام 3 پروژه کلیدی برای ارتقاء صنعت سنگ کشور و امکان تولید صادرات محور به شرح زیر می باشد:
1- انجام مطالعات بازار و بازاریابی و تدوین راهنمای صادرات صنعت سنگ
2- طرح مطالعات بازیافت ضایعات در صنعت سنگ
3- طراحی نظام مدیریت اطلاعات و بانک اطلاعات صنعت سنگ طراحی پورتال صنعت سنگ کشور
1- صادرات را می‌توان موتور محرکه رشد اقتصادی و ارتقاء کیفی و کمی تولیدات داخلی تلقی نمود چرا که با کسب سهم هر چه بیشتر از بازار جهانی محصولات تولیدی؛ امکان استفاده هر چه بیشتر از ظرفیت‌های موجود داخلی فراهم گردیده و زمینه توسعه سرمایه‌گذاری‌های جدید نیز فراهم می‌گردد. با افزایش صادرات و کسب سهم مناسب از بازار جهانی نه تنها تولید ناخالص داخلی افزایش می‌یابد بلکه ارزآوری حاصل از آن نیز کمک اساسی به سودآوری و افزایش نقدینگی واحدهای تولیدی می‌نماید.
صنعت سنگ ایران علیرغم دارا بودن ذخایر غنی و متنوع و قرار داشتن در رتبه چهارم تولید در جهان از سهم بسیار ناچیز حدود ۲ درصدی صادرات جهانی این صنعت برخوردار بوده و هیچ‌گاه نتوانسته جایگاه مناسبی در این مورد برای خود کسب نماید.
بدون شک دستیابی به سهم مناسب از صادرات هر کالایی از جمله سنگ در بازار جهانی نیازمند مطالعات، برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات خاص خود می‌باشد. اقداماتی که قطعاً بدون انجام آنها هیچ‌یک از
کشورهای پیشرو و صاحب سهم بالا در بازار جهانی نمی‌توانستند به آن و جایگاهی که امروز در آن قرار دارند دست یابند.
ضرورت انجام این مطالعه و فاز می تواند به شرح ذیل باشد:
- توسعه بازار فروش محصولات صنعت سنگ و کاهش وابستگی به بازار داخلی
- کمک به اقتصاد و اشتغال کشور با ایجاد فرصت‌های جدید ناشی از صادرات
- ارتقاء همه جانبه صنعت سنگ کشور به دلیل رقابت با کشورهای پیشرو این صنعت در بازار جهانی
- کمک به سودآوری واحدهای تولیدکننده واحدهای فرآوری سنگ و ثبات اقتصادی آنها
دست آورد و اهداف این فاز به شرح ذیل است:
- افزایش میزان صادرات محصولات صنعت سنگ کشور
- کسب سهم مناسب از تجارت جهانی صنعت سنگ
- کسب درآمد ارزی برای کشور
- حضور فعال در بازار جهانی و ارتقاء جایگاه صنعت سنگ در جهان
2- امروزه صنعت بازیافت ضایعات به دلایل مختلف بیش از پیش مورد توجه کشورهای صنعتی قرار گرفته است. اول اینکه مواد زاید صنایع یکی از عمده ترین عوامل آلودگی محیط زیست بوده و سبب بروز مسائل زیست محیطی بسیاری می‌گردند. دیگر اینکه به دلیل کمبود منابع؛ بازیافت بسیاری از ضایعات کمک بزرگی به جایگزینی منابع و مواد اولیه نموده و به دلیل ارزان بودن آنها بازیافتشان سودآوری بالایی به همراه دارد. به این جهت است که ضایعات را طلای کثیف می‌گویند. صنعت سنگ به دلیل حجم بالای تولید یکی از صنایع دارای ضایعات زیاد در مراحل مختلف استخراج و فرآوری می‌باشد.
در ایران حدوداً ۶۰ درصد سنگ استخراجی در معادن و واحدهای فراوری تبدیل به ضایعات به شکل‌های مختلف می‌گردد. استفاده از ضایعات این صنعت در کشورهای مختلف از جمله ایران در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. این ضایعات با توجه به کیفیت فیزیکی و شیمیایی و تنوع رنگ، دارای کاربردهای فراوانی بوده و بازیافت آنها سبب افزایش بهره‌وری و سودآوری معادن و واحدهای فرآوری می‌گردد.
لذا با توجه به اینکه معادن سنگ‌های ساختمانی کشور بیش از 22% کل معادن و 21% کل اشتغال این بخش را به خود اختصاص داده، اهمیت بازیافت ضایعات در این صنعت با توجه به پراکندگی معادن و وجود بیش از 1400 معدن و حدود 6000 واحد فرآوری در سراسر کشور، موضوعی ملی قلمداد می‌گردد.
ضرورت انجام این مطالعه و فاز می تواند به شرح ذیل باشد:
- حفاظت از محیط زیست با حذف ضایعات از طریق بازیافت آنها
- ایجاد اشتغال با احداث واحدهای بازیافت ضایعات و تولید محصولات جدید
- ایجاد ارزش افزوده بالا و افزایش بهره‌وری و سودآوری معادن و واحدهای فراوری
- نوآوری در صنعت سنگ کشور از طریق تولید محصولات جدید با کاربردهای مختلف ساختمانی، صنعتی، هنری و …
- توسعه صادرات محصولات حاصل از بازیافت ضایعات
- کمک به اقتصاد و اشتغال کشور با ایجاد فرصت‌های جدید سرمایه‌گذاری در حوزه بازیافت ضایعات
- فرصت سازی برای توسعه صنایع تبدیلی
- کمک به سودآوری واحدهای فراوری و ثبات اقتصادی آنها
دست آورد و اهداف این فاز به شرح ذیل است:
- ایجاد ارزش افزوده بیشتر در صنعت سنگ با استفاده بهینه از ضایعات تولیدی
- کمک به تولید ناخالص داخلی کشور با استفاده از ضایعات بلا استفاده و بی ارزش
- کاهش اثرات منفی زیست محیطی ناشی از ضایعات تولیدی
- افزایش بهره‌وری صنعت سنگ و توسعه آن از طریق بازیافت ضایعات
- افزایش سطح رقابت‌پذیری صنعت سنگ از طریق کاهش قيمت تمام شده بدلیل تأثیر اقتصادی تولید محصولات بازیافتی
- استفاده از حجم عظیم ضایعات به عنوان منابع مواد اولیه ارزان‌قیمت بلا استفاده
- اشتغال زایی و کسب درآمد با ایجاد واحدهای بازیافت ضایعات
- تدوین استراتژی بازیافت ضایعات برنامه‌های عملیاتی و حوزه‌های مسئولیت و اقدام
- تولید و توسعه صادرات محصولات بازیافتی
- کمک به حفظ محیط زیست
3- بدون شک امار و اطلاعات را می توان کلیدی ترین ورودی فرایند تصمیم سازی در کلیه سطوح مدیریتی در بخش های کلان و خرد اقتصادی دانست زیرا بدون در اختیار داشتن آمار و اطلاعات مستند و دقیق امکان برنامه ریزی مناسب وجود نخواهد داشت. متاسفانه در کشور ما همانند بسیاری از کشورهای جهان سوم به دلیل فقدان نظام های مدیریت آمار و اطلاعات تصمصم سازیها و برنامه ریزیها دز کلیه بخش ها عمدتا بدون پشتوانه امار و اطلاعات قابل اعتماد صورت می گیرند از اینرو عمدتا برنامه ریزها از اثربخش لازم برخوردار نبوده و تغییر چندانی در وضعیت آنها ایجاد نمی نماید.
با توجه به اهمیت این موضوع با انجام طرح نظامنامه مدیریت آمار و اطلاعات صنعت شامل چگونگی تولید مستندسازی ثبت و نگهداری و توزیع و نشر تدوین و بانک اطلاعات صنعت ایجاد و و زمینه لازم برای برنامه ریزی و نصمیم سازی اربخش در صنعت سنگ فراهم خواهد شد.
درصورت انجام پروژه‌های مذکور تحول اساسی در این صنعت ایجاد و دستیابی به جایگاه مناسبی برای آن در بازار جهانی این صنعت امکان پذیر خواهد شد.
ضرورت انجام این مطالعه و فاز می تواند به شرح ذیل باشد:
- شناخت چگونگی تولید مستند سازی ثبت و نگهداری و توزیع و نشر آمار و اطلاعات در صنعت سنگ
- دستیابی به اطلاعات مستند و دقیق
- دستیابی سریع به آمار و اطلاعات
- تولید و توسعه صادرات محصولات بازیافتی
دست آورد و اهداف این فاز به شرح ذیل است:
- تدوین نظامنامه مدیریت آمار و اطلاعات به منظور تولید مستند سازی ثبت و نگهداری و توزیع و نشر آمار و اطلاعات دقیق و قابل اعتماد حوزه های مختلف صنعت
- طراحی بانک اطلاعات صنعت
- استقرار بانک اطلاعات و وارد کردن اطلاعات به آن
ذینفعان طرح پیشنهادی کليه افراد و سازمان‌هايی هستند که بطور مستقیم یا غیرمستقیم بر انجام پروژه اثر می‌گذارند و یا از انجام آن تاثیر می‌پذیرند. در جدول زير ميزان تأثير‌گذاری، تأثیرپذیری و انعطاف‌پذيری ذينفعان پروژه نشان داده شده است.
| رديف | ذينفعان | تأثيرگذار | تأثيرپذیر | انعطاف پذير | ||||||
| زياد | متوسط | کم | زياد | متوسط | کم | زياد | متوسط | کم | ||
| 1 | معادن و واحدهای فرآوری سنگ | R | R | R | ||||||
| 2 | وزارت صنعت، معدن و تجارت | R | R | R | ||||||
| 3 | یونیدو | R | R | R | ||||||
| 4 | سازمان توسعه تجارت ایران | R | R | R | ||||||
| 5 | گمرک جمهوری اسلامی ایران | R | R | R | ||||||
| 6 | سفارتخانه‌های ایران در کشورهای هدف | R | R | R | ||||||
| 7 | سازمان حفاظت محیط زیست | R | R | R | ||||||
| 8 | شرکت شهرک‌های صنعتی | R | R | R | ||||||
| 9 | وزارت کار و امور اجتماعی | R | R | R | ||||||
| 10 | سازمان‌های مالی (بانک‌ها، صندوق ذخیره ارزی و…) | R | R | R |
طرح پیشنهادی حاضر با عنوان ((طرح جامع توسعه صنعت سنگ کشور)) می تواند فازها و بخش های زیر را دارا باشد.
فازهای و بخش‌های کلی عبارتند از:
فاز ۱ طرح- انجام مطالعات بازار و بازاریابی و تدوین راهنمای صادرات صنعت سنگ
بخش اول- بررسی وضعیت موجود صنعت سنگ (تولید و تجارت) در 5 سال گذشته
بخش دوم- شناسایی بازارهای بالقوه و هدف صادرات و انجام مطالعات بازار در بازارهای هدف
بخش سوم- تدوین برنامه و راهنمای صادرات صنعت سنگ
بخش چهارم- تدوین برنامه و راهنمای بازاریابی صنعت سنگ در بازارهای هدف
فاز۲ طرح – مطالعات بازیافت ضایعات در صنعت سنگ
بخش اول- بررسی و شناسایی کیفی و کمی انواع ضایعات در صنعت سنگ کشور
بخش دوم- بررسی و شناسایی انواع و میزان تولید ضایعات در سایر کشورها و تحلیل علل تفاوت بین آنها با وضعیت موجود در کشور
بخش سوم- طبقه بندی ضایعات براساس موارد کاربرد و انجام مطالعات مقدماتی توجیه فنی- اقتصادی به منظور سرمایه‌گذاری برای بازیافت آنها
فاز3 طرح- طراحی نظام مدیریت اطلاعات و بانک اطلاعات صنعت سنگ – طراحی پورتال صنعت سنگ کشور
بخش ۱-تدوین نظام مدیریت امار و اطلاعات صنعت سنگ
بخش ۲-طراحی بانک اطلاعات و پورتال صنعت سنگ کشور
بخش ۳-استقرار بانک اطلاعات و پورتال با ورود اطلاعات به آن
در پایان امید است این پیشنهاد مورد توجه خاص قرار گرفته و با تأمین بودجه لازم امکان انجام آن فراهم و قدمی اساسی در جهت کسب سهم مناسب از صادرات جهانی این برداشته شود.
