قزاقستان کشوری است
مقدمه
قزاقستان کشوری است در آسیای میانه. پایتخت این کشور در سال ۱۹۹۸ از آلماتی در جنوب که بزرگترین شهر کشور است به آستانه در شمال منتقل شد.
جمعیت قزاقستان ۱۶ میلیون و ۶۰۰ هزار نفر، زبان‌های رسمی آن قزاقی و روسی و واحد پول آن تِنگه است. قزاقستان بزرگترین کشور دنیا است که راهی به دریاهای آزاد ندارد. تراکم جمعیت در این کشور کم است (6 نفر در هر کیلومتر مربع) و حدود ۷۰ درصد از مردم آن مسلمان هستند.
آستانه، پایتخت کنونی قزاقستان شهری است بسیار سرد و بادخیز که دمای هوا در زمستان در آن به منفی ۴۰ درجه می‌رسد.
قزاق بومی در واقع ترکیبی از اقوام ترک و مغول کوچ نشین می‌باشند که از قرن سیزدهم میلادی به این سرزمین مهاجرت کرده‌اند آنها به طور فوق العاده ای به صورت یک ملت واحد متحد شدند. این منطقه در قرن هجدهم میلادی مغلوب روسیه شد و قزاقستان از سال 1936 جزئی از اتحاد جماهیز شوروی گردید در طی سال‌های 13950 تا 1960 طبق برنامه کشاورزی سرزمین بکر شهروندان شوروی سابق از کشت مناطق لم یزرع شمالی قزاقستان پشتیبانی کردند و این باعث ورود مهاجرین بسیاری (اکثراً روس و بقیه از اقوام کشورهای ملحق شده) به منطقه شد که ترکیب نژادی غیرقزاقی را بر محلی‌ها افزون کرد.
استقلال کشورقزاقستان در سال 1991 باعث شد بسیاری از این تازه واردها به کشورهای دیگر مهاجرت کنند. اقتصاد قزاقستان بزرگتر از کل کشورهای منطقه آسیای مرکزی می‌باشد که این موضوع تا درجه زیادی معلول منابع وسیع طبیعی و دوره تازه ای از دوام سیاسی و ثبات آن است.
موقعیت جغرافیایی
قزاقستان از شمال با روسیه، از شرق با چین، در جنوب شرقی با قرقیزستان، در جنوب با ازبکستان و در جنوب غربی با ترکمنستان همسایه است. سواحل شمال شرقی دریای خزر در خاک این کشور قرار دارد.
وسعت قزاقستان ۲٬۷۱۷٬۳۰۰ کیلومتر مربع (بیش از سه برابر ترکیه یا پاکستان و کوچکتر از آرژانتین) است و حدود ۲۰٪ آن در سوی کوه‌های اورال قرار گرفته و به لحاظ جغرافیایی بخشی از آن در اروپا است. البته قزاقستان معمولاً یک کشور آسیایی طبقه‌بندی می‌شود.
با وجود وسعت زیادی که این کشور را نهمین کشور بزرگ دنیا کرده، بیشتر پهنه‌هایش کویر و استپ است و تراکم جمعیت آن تنها ۶ نفر در هر کیلومترمربع است.
آب‌وهوای قزاقستان برّی است و تابستان‌های گرم و زمستان‌های سرد دارد. بارندگی در این کشور نسبتاً کم است و اراضی آن در شرایط خشک تا نیمه‌خشک قرار دارد.
شهرهای اصلی قزاقستان عبارتند از آستانه، آلماتی، قراغندی، چیمکند، آتیراو و اسکمن. شهرهای بزرگ قزاقستان به ترتیب آلماتی با حدود ۱٫۵ میلیون نفر، آستانه و قراغندی با حدود ۷۰۰ هزار نفر هستند. به جز شهرهای نام‌برده میتوان به شهرهای آکتاو، پاولودار، پتروپاولسک و اوست کامنگورسک نیز اشاره کرد.
در ارائه اطلاعات کلی از این کشور میتوان به مسایل زیر اشاره کرد:
- خطوط ریلی قزاقستان
قزاقستان 14200 کیلومتر خط ریل دارد که در حال حاضر مورد بهرهبرداری است (این رقم شامل خطوط دوبل به طول 4800 کیلومتر (34%) و خطوط برقی به طول 4100 کیلومتر (29%) می باشد. تراکم خطوط ریلی نسبت به سطح، 5.5 کیلومتر در هر 1000 کیلومتر و تراکم ترافیکی بار در آن 24.2 میلیون تن- کیلومتر براورد شده است)
قزاقستان 14 اتصال ریلی با سایر کشورها دارد. از جمله آنها 9 تقاطع با روسیه، 3 تقاطع با ازبکستان، 1 تقاطع با قرقیزستان و یک تقاطع با چین که در حال حاضر بزرگترین دروازه خط ریلی بینالمللی است.
ساخت خطوط ریلی مرزی Druzhba-Alashankou مابین قزاقستان و چین و افتتاح خط ریلی مرزی Serakhs-Meshkhed (سرخس- مشهد) مابین ترکمنستان و ایران کریدورهای حمل و نقل جدیدی را در مسیر جاده بزرگ ابریشم عرضه کرده است که از بنادر چین در اقیانوس آرام (China Lyanyungan-Cin Dao- TyanZhin) تا قزاقستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکمنستان، ایران، ترکیه و بنادر دریای مدیترانه و خلیج فارس امتداد می یابد.
این روزها حمل بار در این خطوط با حداکثر سرعت ممکن انجام می‌شود.
- بنادر قزاقستان
صنعت دریایی قزافستان بر روی دریای خزر (بندر آکتائو) و همچنین با دسترسی به دریای سیاه و دریای بالتیک از طریق رودخانه‌های روسیه اجرا می‌شود.
Kuryk، Bautino، Aktau و بندر دهانه رودخانه شهر آتیرائو هستند.
بندر آکتائو موقعیتی با اهمیت بینالمللی دارد و بهترین گزینه برای حمل و نقل بینالمللی نفت و بارهای خشک در ترافیک خارجی است. ظرفیت اسمی بندر آکتائو برابر 10 میلیون تن نفت و 1.5 میلیون تن بار خشک در هر سال است.
بندر بائوتینو (Bautino) در خلیج تور کاراگان (Turkaragan) دریای خزر واقع شده است که بیشتر به عنوان پشتیبانی برای عملیات دریایی به کار می‌رود. بندر بائوتینو بارِ مورد نیاز برای عملیات شرکتهای نفتی را انتقال می‌دهد. ظرفیت اسمی بندر بائوتینو 2.5 میلیون تن در هر سال است.
فعالیت اصلی بندر کوریک (Kuryk) انتقال نفت است. در بندر کوریک طراحی برای ساخت اختصاصی ترمینال بارگیری نفت با ظرفیت اسمی بالاتر از 32-23 میلیون تن در هر سال، طراحی شده است.
بندرگاه دهانه رودخانه شهر آتیرائو بر روی رودخانه اورال (Ural)، برای انتقال بار خشک و بارهای سایز بزرگ برای عملیات شرکتهای نفتی ساخته شده است.
- اقتصاد قزاقستان
اقتصاد این کشور تا حد زیادی به بخش کشاورزی متکی است. قزاقستان بیشترین تولید ناخالص داخلی و درآمد سرانه را در میان جمهوری‌های تازه استقلال یافته دارد و نیز از اعضای مهم سازمان همکاری شانگهای است.
این کشور از لحاظ منابع زیرزمینی هم بسیار غنی است، از سال ۱۹۹۳ تاکنون بیش از ۴۰ میلیارد دلار سرمایهگذاری خارجی در این بخش انجام شده است. همچنین تخمین زده می‌شود که قزاقستان صاحب دومین منابع بزرگ در اورانیوم، کروم، روی و سرب و سومین در منگنز، چهارمین در مس و در مورد زغال سنگ، آهن و طلا نیز در بین ۱۰ کشور اول دنیا قرار می‌گیرد. و همچنین یازدهمین منابع بزرگ هم در نفت و هم در گاز طبیعی را در اختیار دارد.
کشف و استخراج نفت در مناطق غربی در کنار دریای خزر، این کشور را جزو کشورهایی با درصد رشد اقتصادی بالا در میان جمهوری‌های اتحاد شوروی سابق قرار داده است. قزاقستان به درآمدهای نفتی بسیار وابسته است و سقوط جهانی قیمت نفت در مقطعی وضعیت اقتصادی این کشور را دشوار کرد.
تحریم‌های دوجانبه روسیه و غرب به سقوط روبل روسی و بحران اقتصادی در روسیه منجر شده که تاثیراتی جدی بر جماهیر دیگر سابق شوروی، از جمله قزاقستان، گذاشته است. به طوری که ارزش پول این کشور در دو مقطع با کاهش قابل توجهی نسبت به دلار روبرو شد. یکی درژوئن2014 با کاهش 18.61% و دیگری در جولای 2015 با کاهش 33.7% و از آن تاریخ تا کنون با شیب ملایمی با کاهش ارزش 25.2% نسبت به دلار مواجه شده. به طور کل از ژوئن2014 تا کنون ارزش پول این کشور نسبت به دلار حدود106% کاهش یافته و این نشان از کاهش قدرت خرید مردم دارد.
- صنعت ساختمان در قزاقستان
قزاقستان توانسته تا حدودی رکود در بخش ساختمان را پشت سر بگذارد به گونه ای که میزان ساخت و ساز مسکن در سال 2011 به میزان 2.7 درصد رشد داشت و در نیمه نخست سال 2012 این میزان رشد به 20.8 درصد رسید که نشان از پویا بودن بخش ساختمان دارد. سرمایهگذاری در بخش مسکن در سال جاری 134 میلیارد تنگه بوده که به ازاء آن 2.4 میلیون متر مربع واحد مسکونی به بهرهبرداری رسیده است.
دولت قزاقستان در سال 2010 برنامه ساخت مسکن اقتصادی برای سال‌های 2011-2014 را به تصویب رساند که طبق آن هر سال 6 میلیون متر مربع واحد مسکونی در قزاقستان آماده بهرهبرداری خواهد شد. در این راستا در سال 2011 بین ماه‌های ژانویه تا نوامبر سرمایهگذاری معادل 361.5 میلیارد تنگه صورت پذیرفت و 5.4 میلیون متر مربع مسکن تحویل گردید.
طبق برنامه در پایان سال 2014 به میزان 24.3 میلیون متر مربع مسکن در قزاقستان میبایست ساخته میشد که قیمت هر متر مربع خانه تحویل به مردم در آلماتی 142.5 هزار تنگه (950 دلار با کورس هر دلار 150 سکه)، در آستانا و آکتائو 112.5 هزار تنگه (750 دلار) و 90 هزار تنگه در سایر مناطق خواهد بود.
این برنامه در ادامه برنامه سال 2008 تا 2010 است که طی آن 19.7 میلیون متر مربع مسکن برای 535 هزار شهروند قزاقستان ساخته شد.
بازار املاک و مستغلات به عنوان موتور گردش اقتصادی کشور محسوب میگردد در سال 2007 با بروز بحران اقتصادی جهانی در قزاقستان حباب بازار مسکن در قزاقستان ترکید و با رکود بازار مسکن بسیاری از پروژه‌های ساختمانی طی سال‌های 2008 و 2009 به صورت نیمه تمام رها گردید. بیش از 60000 سرمایهگذار نتوانستند واحدهای مسکونی خود را تحویل بگیرند.
دولت قزاقستان در جهت حل این مشکل 5 راهکار اساسی را ارائه نمود که در یکی از این راهکارها صندوق ملی سامروک کازینا تشکیل و با ارائه یک برنامه حمایتی در خصوص اختصاص اعتبار برای اتمام پروژه‌های شخصی ناتمام و حمایت از پروژه‌های جدید مسکنسازی توانست تا حدودی مشکلات این بخش را مرتفع سازد.
در این راستا صندوق سامروک کازینا 420 میلیارد تنگه به برنامه‌های حمایتی بخش مسکن اختصاص داد بیش از 35000 نفر که برای بازپرداخت وام خود دچار مشکل شده بودند بدهی آنها استمهال شد و بازپرداخت وجوه دریافتی در قراردادهای جدید با زمان طولانیتر و با بهره کمتر مقرر شد.
- بازار سنگ قزاقستان
همانطور که ذکر شد به علت سرمای زمستان که گاهی در مناطق شمالی به منهای 4۰ درجه و در مناطق جنوبی تا منفی ۲۰ درجه نیز می رسد، نصب سنگ به صورت خشک و بدون استفاده از ملات می باشد از این رو ضخامت و دقت ابعادی جهت نصب بسیار حائز اهمیت است. ابعاد ۳۰ در ۶۰ سایز غالب مورد نظر در نصب و اجرای پروژه های معمولی در این کشور است که با ورود تاجران و بازرگانان ایرانی و تمایل تولید به ابعاد با عرض بیشتر به تازگی به مدل‌های نصب با سایز بزرگتر نیز رو آورده اند.
مصرف انواع گرانیت، تراورتن، ماربل در این کشور بسیار زیاد است همانطور که در بالا توضیح داده شد به علت کمونیستی بودن فرهنگ سابق این کشور کلیه نما های استفاده شده در دوران شوروی سابق به صورت بتونی و تقریبا با یک طرح واحد بوده است. اما از آنجایی که زیباسازی شهر و توسعه شهری از سیاست گذاری های اصلی جذب سرمایه های خارجی و ایجاد اشتغال و توسعه صنعت توریست در این کشور است در شهر های بزرگی که به آن اشاره کردیم برنامه ۲۰ ساله توسط دولت تنظیم شده که در آن تمامی سازندگان را به استفاده از نماهای جدید به خصوص استفاده از سنگ ملزم کرده است.
چنین التزامی امتیازی بزرگ برای ورود به بازار این کشور است.
از جمله سنگهایی که در خود قزاقستان توسط تعداد محدودی کارخانه فرآوری می گردد نوعی تراورتن با تخلخل بالا و کیفیت بسیار پایین است که به علت آهکی بودن بیش از اندازه، شباهت زیادی به لایمستون دارد این سنگ قهوه ای رنگ و تیره، به علت پایین بودن قیمت و نبود سنگ در قزاقستان تاکنون مورد استفاده بوده است.
سنگ های گرانیت معمولا توسط چینی ها تامین میگردد و رقیب بسیار سختی در مبحث سنگ های گرانتی به حساب می آیند.
تم رنگی های قهوه ای، کرم، سفید، در سنگ های تراورتن بسیار مورد پسند سلیقه قزاقهاست و عمدتا از سنگهایی با طرح های موج دار استقبال می شود. البته این بدان معنی نیست که سنگ های موج پیچ و بدون موج اقبالی ندارد، اما از آنجایی که مدت زیادی از سنگ به شکل متنوع در این کشور استفاده نشده، ایجاد تنوع نیاز به یک جریان سازی دارد.
از جمله مسایلی که قزاقها نیاز دارند تا در این صنعت به آن توجه شود چگونگی نصب سنگها با ابعاد و شکلهای مختلف است. به طور کلی نصاب و بنای مجرب برای این کار در این کشور بسیار کم است.
صادرات ایران به قزاقستان در زمینه سنگهای مختلف ساختمانی از قبیل مرمر، مرمریت، تراورتن، گرانیت، لایمستون و … در سال 92 به میزان 3500083$ در سال93 به میزان 4528610$ و در سال 94 به میزان 3657548$ بوده است.
جمع بندی
با توجه به مطالب فوق، توجه به چند نکته بسیار حائز اهمیت است
- کیفیت سنگ تولیدی از لحاظ ابعادی (ضخامت، گونیایی، سایزینگ، عدم کاست، ساب و…) باید در حد بالا باشد.
- 2. بازار قزاقستان به علت سردی هوا و یخبندان از اوایل پاییز تا اواخر زمستان مصرف بسیار کمی دارد لذا شروع ارسال بار از اوایل اسفند می باشد.
- 3. ارسال بار به این کشور از دو مسیر دریایی و زمینی اتفاق می افتد. مسیر دریایی که از بندر انزلی به سمت بندر آکتائو تعریف شده است بهترین مسیر دریایی است و غالبا برای ارسال بار به غرب این کشور مورد استفاده قرار می گیرد. جهت ارسال بار به سمت شرق این کشور و مناطق شرقی، استفاده از راه آهن و مسیر ریلی بسیار مطلوب است و به علت هزینه بالای ارسال بار توسط تریلی پیشنهاد می گردد از مسیر راه آهن استفاده شود. نکته حائز اهمیت این است که به علت کمبود واگن در بعضی مقاطع، ارسال بار توسط راه‌آهن زمان زیادی میبرد و حدودا یک ماه نیم تا سه ماه به طول می انجامد.
- اگر از خود می پرسید چگونه به بازار قزاقستان میتوان ورود پیدا کرد به شما پیشنهاد می کنم ابتدا قوانین تجارت ( بخصوص قوانین گمرگ) این کشور را به خوبی مطالعه و پس از بررسی توانایی ها و ظرفیت های خود به این کشور مراجعه کنید. برای ورود به بازار قزاقستان در نظر داشته باشید که در ابتدای امر فروشِ مستقیم به مصرف کننده نهایی کار بسیار دشواری است و چنین رویکردی مستلزم هزینه های انبارداری و خواب سرمایه است. لذا توصیه می شود از شرکتهای میانی و واسطه جهت راحت تر انجام شدن کار و شناخت بیشتر بازار در این کشور استفاده شود.
- در مسائل مالی و وصول مطالبات دقت بسیار زیادی باید صورت گیرد. به علت نوسان ارزش پول در این کشور حتما توجه شود که کلیه مراودات مالی با دلار و یا یورو انجام گیرد. می توانم به عنوان یک تجربه شخصی عنوان کنم شرکتهایی که صاحبان آن روسها باشند در کشور قزاقستان بیشتر قابل اعتماد هستند بنابراین پیشنهاد می شود قرار دادهای خود را در سفارت ایران منعقد کنید تا هم از راهنمایی ها و هم از وجه قانونی مشاوران اقتصادی استفاده کنید. بدین ترتیب بازگشت سرمایه شما مطمئن تر خواهد بود.
- به علت قوانین خوبی که برای صادرات در این کشور در نظر گرفته شده است مبادله کالا از بهترین روش های معافیت های مالیاتی می باشد غلات، محصولات کشاورزی و …. از بهترین کالاها جهت مبادلات کالا با این کشور می باشد.
- 7. به دلیل وجود علائق مشترک فرهنگی، احترام بسیار زیادی از سوی مردم این کشور خواهید دید و این فرصت مناسبی است تا در کار تجاری خود به نتیجه مطلوب برسید. ذکر این نکته و توجه به آن را هم ضروری می دانم که نباید این فرصت را با بدرفتاری و بدقولی و عرضه کالا با کیفیت نامناسب، برای خود و دیگر همکارانمان تضیع کنیم.
در ادامه توجه شما را به چند آمار رسمی از کشور قزاقستان در رمینه ساخت و ساز جلب میکنم.
سرمایهگذاری در ساخت مسکن (از ژانویه تا ژوئن 2010)
| به میلیون تنگه | به درصد، نسبت مدت ذکر شده سال قبل | |
| جمهوری قزاقستان | 136,633 | 99/8 |
| استان آک مولا | 2,404 | 76/8 |
| استان آک توبه | 6,252 | 107/1 |
| استان آلماتی | 39,956 | 124/4 |
| استان آتیرائو | 9,104 | 206/8 |
| استان قزاقستان غربی | 3,502 | 114/4 |
| استان ژامبیل | 1,939 | 109/7 |
| استان کارگاندا | 6,101 | 70/1 |
| استان کستانای | 5,131 | 120/6 |
| استان قزل اردا | 2,502 | 108/3 |
| استان مانگیستائو | 6,361 | 60/5 |
| استان قزاقستان جنوبی | 1,178 | 58/6 |
| استان پاولودار | 1,040 | 53/7 |
| استان قزاقستان شمالی | 965 | 83/7 |
| استان قزاقستان شرقی | 2,865 | 105/5 |
| شهر آستانا | 26,033 | 124/5 |
| شهر آلماتی | 21,300 | 65/8 |
قیمت و میزان عملیاتهای ساخت و ساز انجام گرفته (از ژانویه تا ژوئن 2010)
| به میلیون تنگه | به درصد، نسبت به مدت مربوطه سال | |
| جمهوری قزاقستان | 676,990 | 96/1 |
| استان آک مولا | 16,706 | 58/7 |
| استان آک توبه | 45,472 | 184/4 |
| استان آلماتی | 52,269 | 107/1 |
| استان آتیرائو | 129,567 | 94/4 |
| استان قزاقستان غربی | 32,181 | 123/2 |
| استان ژامبیل | 16,258 | 55/6 |
| استان کارگاندا | 27,804 | 113/9 |
| استان کستانای | 19,774 | 143/9 |
| استان قزل اردا | 26,548 | 88/7 |
| استان مانگیستائو | 58,078 | 95/2 |
| استان قزاقستان جنوبی | 38,249 | 79/6 |
| استان پاولودار | 13,196 | 90/3 |
| استان قزاقستان شمالی | 5,101 | 113/9 |
| استان قزاقستان شرقی | 22,995 | 108/0 |
| شهر آستانا | 92,975 | 101/1 |
| شهر آلماتی | 79,817 | 79/6 |
تعداد مجوزهای صادر شده ساخت و ساز
| تعداد کل مجوزهای صادر شده | ابنیه جانبی | من جمله | |||
| سازهها | ساختمانهای غیرمسکونی | ساختمانهای مسکونی | |||
| از ژانویه تا مارس 2010 | 1378 | 34 | 64 | 454 | 860 |
سرمایهگذاری در ساخت مسکن
| سال | از ژانویه تا دسامبر | دسامبر | نوامبر | اکتبر | سپتامبر | اوت | ژویه | ژوئن | مه | آوریل | مارس | فوریه | ژانویه |
| (به میلیون تنگه) | |||||||||||||
| 2008 | 468.039 | 34.781 | 29.899 | 33.575 | 43.504 | 30.855 | 30.931 | 44.032 | 34.322 | 35.519 | 25.622 | 38.287 | 61.008 |
| 2009 | 310.848 | 32.608 | 28.256 | 23.657 | 24.721 | 22.744 | 27.859 | 32.670 | 24.420 | 19.730 | 21.829 | 18.502 | 13.777 |
| 2010 | 39.020 | 26.702 | 21.870 | 26.401 | 12.597 | 10.070 | |||||||
| (به درصد، نسب به ماه قبل سال جاری) | |||||||||||||
| 2008 | – | 116/4 | 88/7 | 76/6 | 140/0 | 98/5 | 69/8 | 127/1 | 96/1 | 138/2 | 66/9 | 62/5 | 97/4 |
| 2009 | – | 114/4 | 119/2 | 95/6 | 107/8 | 81/1 | 84/7 | 133/6 | 123/7 | 90/1 | 117/9 | 133/8 | 39/5 |
| 2010 | 145/7 | 121/9 | 82/6 | 209/2 | 124/9 | 30/7 | |||||||
| (به درصد، نسبت به ماه قبل سال گذشته) | |||||||||||||
| 2008 | 88/8 | 51/8 | 78/8 | 66/2 | 88/7 | 71/1 | 62/8 | 81/1 | 81/7 | 87/0 | 75/4 | 146/3 | 203/5 |
| 2009 | 63/1 | 89/7 | 91/3 | 67/9 | 54/4 | 70/7 | 85/9 | 70/7 | 67/2 | 52/3 | 79/3 | 45/0 | 21/0 |
| 2010 | 11/.5 | 104/5 | 105/9 | 115/4 | 65/0 | 69/7 |
میزان عملیاتهای ساخت و ساز به تفکیک ماهها
| سال | ژانویه | فوریه | مارس | آوریل | مه | ژوئن | ژویه | اوت | سپتامبر | اکتبر | نوامبر | دسامبر | از ژانویه تا دسامبر |
| (به میلیون تنگه) | |||||||||||||
| 2008 | 58.375 | 68.527 | 81.436 | 134.414 | 157.881 | 196.466 | 175.661 | 177.661 | 178.852 | 187.206 | 178.238 | 190.845 | 1.784.954 |
| 2009 | 62.172 | 71.074 | 82.604 | 121.738 | 159.069 | 175.554 | 178.447 | 176.339 | 177.215 | 219.809 | 176.183 | 221.613 | 1.821.817 |
| 2010 | 56.941 | 59.749 | 89.907 | 122.824 | 162.563 | 185.006 | |||||||
| (به درصد، نسب به ماه قبل سال جاری) | |||||||||||||
| 2008 | 35/0 | 117/0 | 118/5 | 162/5 | 116/5 | 122/7 | 88/4 | 100/3 | 99/8 | 103/8 | 94/9 | 107/3 | – |
| 2009 | 35/8 | 114/1 | 116/2 | 146/9 | 130/4 | 110/1 | 101/2 | 98/3 | 99/6 | 123/8 | 80/8 | 124/7 | – |
| 2010 | 26/1 | 104/7 | 150/2 | 136/2 | 132/1 | 113/6 | |||||||
| (به درصد، نسبت به ماه قبل سال گذشته) | |||||||||||||
| 2008 | 147/0 | 134/2 | 116/5 | 122/5 | 112/0 | 106/9 | 78/2 | 93/3 | 86/3 | 88/4 | 120/0 | 108/9 | 101/9 |
| 2009 | 98/3 | 95/9 | 93/9 | 84/8 | 95/0 | 85/1 | 81/5 | 103/7 | 88/5 | 100/1 | 126/0 | 122/5 | 96/8 |
| 2010 | 87/4 | 80/0 | 103/8 | 96/2 | 97/4 | 100/5 |
منبع: وبگاه آژانس آمار قزاقستان
تهیه و تنظیم حمیدرضا صالحیان
