آشنایی با سنگ مرمریت جوشقان

آشنایی با سنگ مرمریت جوشقان

مرمریت جوشقان

جوشقان قالی در 85 کیلومتری شمال غرب اصفهان و در فاصله ی 12 کیلومتری شرق شهرستان میمه قرار دارد. از لحاظ زمین شناسی، این منطقه در ورقه ی کاشان، در کمربند ارومیه – دختر قرار گرفته است. ارتفاع متوسط از سطح دریا، 2350 متر می باشد. محدوده ی معدن مرمریت جوشقان، بین آزادراه اصلی میمه – دلیجان و کاشان- قم قرار داد.

معادن مرمریت جوشقان در قسمت های غرب، شرق و شمال جوشقان قالی در حال بهره برداری هستند. مهم ترین معدن منطقه، معدن این سنگ با نام مرمریت شهیادی (آزادی) است. جنس تشکیلات سنگی این ناحیه که از نوع رسوبی هستند، آز آهک های تقریبا فشرده و ضخیم لایه ای است که سنی معادل الیگوسن – میوسن (یعنی 5 تا 34 میلیون سال پیش) دارند. منطقه ی معدنی جوشقان از لایه های آهکی سفید رنگ تشکیل شده است که به نظر می رسد از تمرکز مرجانی همراه با سیمان کلسیت به وجود آمده است (قاسم پور اراکی، 1375). سیمان کلسیتی گاهی می تواند بصورت متمرکز، به شکل هاله های گل بهی رنگ مشاهده شود.

 

مرمریت جوشقان قالی، از آهک های نسبتا بلورین تشکیل شده است. باید اشاره کرد، در بعضی از سینه کارها که سنگ آهک بلوک دهی ندارند، مجوز استخراج لاشه سنگ را دریافت کرده اند و مستقیما سنگ استخراج شده ی خود را به سنگ کوبی ها منتقل می کنند.

 

آنالیز شیمیایی سنگ مرمریت جوشقان؛ اعداد برحسب درصد هستند (لادریان، 1393).

Total	Cl	Na2O	K2O	SO3	MgO	CaO	Fe2O3	Al2O3	SiO2	Loss
99.78	0.0084	0.09	0.09	0	0.5	55.95	0.02	0.58	0.55	42.0

 

این سنگ، از انواع سنگ مرمریت های قدیمی و پرآوازه ی ایران به شمار می رود. معادن این سنگ در سال 1333 توسط استاد قنبر رحیمی معروف به ارباب قنبر تاسیس شد. از سورت های این سنگ می توان به مرمریت جوشقان شهیادی، مرمریت جوشقان کالباسی، مرمریت جوشقان دانه سیاه و غیره اشاره کرد.

سنگ جوشقان شهیادی به رنگ روشن با هاله های صورتی که اصطلاحا به آن گل کالباسی می گویند و لکه های سیاه دیده می شود. سورت های ممتاز این سنگ، زمینه ی سفید داشته و لکه های گل کالباسی و سیاه در آن کمتر دیده می شود.

معادن مرمریت جوشقان و مرمریت جوشقان شهیادی یکسان هستند اما سینه کارهای متفاوتی داشته و تنها تفاوت های جزئی با یکدیگر دارند بطوری که گاهی در یک رده طبقه می شوند. مرمریت شهیادی با زمینه ی روشن و دانه های ریز سیاه در سطح سنگ شناخته می شود که به دلیل استفاده از این سنگ در نمای برج آزادی (شهیاد سابق) به این نام معروف شده است. این سنگ بصورت 40 طولی و یا در ابعاد 40 × 40 سانتی متر برش می خورد و به دلیل وجود رگه های آهکی، در ابعاد بزرگ تولید نمی شود (چراغی، 1397).

استفاده از مرمریت جوشقان در نمای بیرونی برج آزادی (شهیاد سابق)

 

ویژگی های فیزیکی و مکانیکی مرمریت جوشقان

این سنگ به دلیل ماهیت آهکی خود، جذب آب زیادی دارد. آب در بافت آهکی این سنگ جذب می شود و به مرور زمان باعث لکه دار شدن و انحلال آن می گردد. به همین استفاده از این سنگ در نمای خارجی ساختمان پیشنهاد نمی شود؛ زیرا نمای خارجی بخصوص در کلان شهر ها، در مواجهه با باران هایی است که می توانند حالت اسیدی ضعیفی داشته باشند و از این طریق باعث بروز آسیب در سنگ شوند. به دلیل انحلالی بودن بافت این سنگ، در هنگام شستشوی ان نباید از اسید ها و شوینده های قوی استفاده کرد.

از دیگر ویژگی های سنگ مرمریت جوشقان می توان به خطوط مضرس موجود در بافت ان اشاره کرد که در اصطلاح علمی به ان خطوط استیلولیت (Stylolite) گفته می شود. این خطوط منحنی حاصل اعمال تنش های جهت دار به سنگ در طی عمر زمین شناسی هستند که در اثر آن، برخی از عناصر و مواد به مرز بلورهای کانی های مهاجرت کرده و در آن جا باعث بروز رنگ های خاصی می شوند.

در سنگ مرمریت جوشقان این مواد بیشتر اکسیدی هستند که می توانند رنگ زرد تا گل بهی داشته باشند. گرچه حضور عناصر دیگر نیز در ایجاد این رنگ ها بی تاثیر نیست. خطوط مذکور گرچه باعث زیبایی این سنگ می شود اما ضعف مکانیکی سنگ را نیز به دنبال خواهند داشت. به عبارت دیگر، خطوط استیلولیت به علت آنکه بافت یکپارچه ی سنگ را از بین می برند، به عنوان سطوح ضعف مکانیکی محسوب می شوند و مقاومت های فشاری، کششی و خمشی سنگ در این قسمت ها کاهش پیدا می کند. به همین دلیل استفاده از این سنگ در محل هایی که در معرض نیروهای زیاد و مستمر هستند توصیه نمی شود مانند کفپوش پارکینگ ها. خطوط استیلولیت گرچه در 2 بُعد، بصورت خطی جلوه می کنند اما در سه بُعد فضایی بصورت سطوحی هستند که در بافت سنگ گسترش یافته اند. شستشوی مداوم سنگ هم چنین باعث می شود که این رگه ها به تدریج تضعیف شوند و احتمال خردشدگی سنگ بیشتر شود. باید توجه داشت که به دلیل دوام کم مرمریت جوشقان برابر محلول های اسیدی و همین طور وجود رگه های یاد شده در آن، بهتر است از انواع تایل های ضخیم آن استفاده کرد که در این صورت مقاومت سنگ بیشتر خواهد شد.

از سوی دیگر، ماهیت سنگ شناسی مرمریت جوشقان باعث شده که این سنگ قابلیت برش و صیقل پذیری خوبی داشته باشد؛ بطوری که می توان آن را به جلای خوبی رساند.

 

کاربرد این سنگ

بطور کلی استفاده از این سنگ در نمای دیواره های داخلی ساختمان از جمله؛ دیوار راه پله، دیوار پارکینگ و راه روها پیشنهاد می شود. استفاده از این سنگ در مناطق سرد مناسب نیست.