ماربل یک ماده ی پایدار است؟!
تهیه شده در واحد تولید محتوای شرکت روشان روز «مرکز اطلاعات سنگ ایران»
ترجمه و نگارش: سعید نجاتی
ماربل و محیط زیست
پارتنون، به عنوان نماد یونان باستان در یکی از قدیمی ترین شهرهای جهان، با سنگ ماربل سفید پنتلیک ساخته شده است تا ثروت، فرهنگ و قدرت امپراتوری را به نمایش بگذارد. امروزه سنگ ماربل به دلیل جذابیت خود، علیرغم اینکه یکی از قدیمی ترین مصالح مورد استفاده در ساخت و ساز محسوب می شود، همچنان به طور گسترده ای مورد توجه است. ظاهر متمایز سنگ ماربل یک ویژگی لوکس است که فضای داخلی را متحول می کند، اما آیا سنگ دوستدار محیط زیست است؟!
سنگ های طبیعی به دلیل دوام و سازگاری بهینه با محیط زیست معمولاً یک مصالح ساختمانی سبز و پایدار در نظر گرفته می شوند. اگرچه سنگ ماربل معمولاً از گرانیت یا سنگ آهک (لایم استون) گران تر است، اما ظرافت الگوی رگه های منحصربه فرد ماربل، آن را به انتخابی محبوب برای صاحبان خانه تبدیل می کند. با این حال، قبل از استفاده از سنگ ماربل برای میزهای بسیار جذاب، چیزهای زیادی وجود دارد که باید دانست.
استخراج سنگ ماربل می تواند از نظر اکولوژیکی مضر و انرژی بر باشد!
سنگ ماربل از معادنی در سراسر ایتالیا، یونان، ایران و ایالات متحده و سایر کشورها استخراج می شود. استفان مارشاک، استاد بازنشسته زمین شناسی در دانشگاه ایلینویز، اوربانا-شامپین، می گوید: استخراج از معادن ماربل بسته به نحوه استفاده متفاوت است.
به عنوان مثال، اگر سنگ ماربل به عنوان سنگدانه ساختمانی یا پودر برای محصولات مختلف مورد استفاده قرار گیرد، می تواند توسط مواد منفجره استخراج شود. اگر هدف استفاده از سنگ ماربل به عنوان سنگ ساختمانی است، مانند بلوک هایی که مجسمه سازان استفاده می کنند، باید سنگ ماربل با استفاده از سیم برش الماسه، اره ها یا واترجت های پرقدرت در معدن برش داده شود. سپس بلوک های بزرگ سنگ ماربل به اندازه ها یا شکل های خاص برای مصارف مختلف فرآوری می شوند.
البته فرآیند استخراج سنگ طبیعی به محیط زیست آسیب می رساند. شاید بارزترین تاثیر، تغییر قابل مشاهده در منظره باشد. مارشاک می‌گوید: «استخراج یک معدن به طور کلی به این معنی است که پوشش گیاهی باید از یک منطقه حذف شود و سطح اصلی زمین در نهایت ناپدید می‌شود».
اسکات دی. الریک، رئیس بخش سنگ و مواد معدنی صنعتی در سازمان زمین شناسی ایالت ایلینویز می گوید که استخراج معادن می تواند زیستگاه های جانوری یا گیاهی را جابجا یا نابود کند. حتی اگر زیستگاه ها به طور کامل حذف نشوند، اختلالات محیطی ناشی از استخراج معادن، مانند آلودگی صوتی، تغییر در آب های زیرزمینی یا سطحی و ارتعاشات زمین، همچنان می تواند با تأثیر بر تکثیر گونه ها و خشک شدن یا تبدیل شدن زیستگاه ها، بر تنوع زیستی تأثیر بگذارد.
مارشاک می گوید، مانند هر فرآیندی برای به دست آوردن مواد از زمین، استخراج سنگ ماربل و تولید محصولات سنگ ماربل – از جمله استخراج، برش، پرداخت و انبار کردن – انرژی می‌گیرد. به طور خاص، سنگ ماربل سیسیلی انرژی بیشتری نسبت به سنگ ماربل کارارا مصرف می کند، زیرا در معدن سنگ ماربل کارارا امکان استخراج بلوک های آسیب ندیده بیشتری وجود دارد و در نتیجه انرژی کمتری برای تولید همان مقدار سنگ ماربل مصرف می شود.
علاوه بر این، فرآیند استخراج گرد و غبار تولید می کند که می تواند کیفیت خاک را بدتر کند. همچنین باعث آلودگی هوا می شود که بر فیزیولوژی گیاهان تأثیر می گذارد، منابع آب را آلوده می کند و آنها را برای مصارف شرب و کشاورزی نامناسب می نماید. استفاده از مواد منفجره نیز مقدار زیادی باطله تولید می کند. در ایگبتی، نیجریه، که گاهی اوقات به عنوان “شهر ماربل” نامیده می شود، گرد و غبار حاصل از استخراج سنگ ماربل، خاک را آلوده می کند، که منجر به عدم تعادل مواد مغذی خاک، بدتر شدن کیفیت آن و تحت تاثیر قرار دادن محصولات کشاورزان محلی می شود.
مشاهده و پیش بینی برخی از اختلالات زیست محیطی ناشی از معدن کاری آسان است، اما تنها با به کارگیری شیوه های عملیاتی علمی و خاص مانند تفکیک مناسب و دفع باطله ها و همچنین اقدامات مختلف کاهش نویز، می توان آنها را کاهش داد.
مارشاک می‌گوید: «خسارت زیست محیطی ناشی از حفاری معدن و انباشته شدن توده های باطله بسیار است، اما جبران آن غیرممکن نیست». «در برخی موارد، فضای به جا مانده از معدن را می توان جنگل کاری کرد یا به دریاچه تبدیل کرد. با این حال، اگر ذخایری از خاک سطحی برای پوشاندن سنگ وجود نداشته باشد چنین دگرگونی هایی می‌تواند دشوار باشد.
ماربل و آثار حمل و نقل
جابجایی سنگ ماربل از معدن به محل ساخت و ساز، ردپای کربن قابل توجهی دارد. سنگ ماربل در سطح جهانی نسبتاً فراوان است، اما در همه جا یافت نمی شود، بنابراین باید از منبع خود به هر جایی که استفاده می شود حمل شود. مارشاک می‌گوید، برای مثال، سنگ ماربلی که از ایتالیا استخراج می‌شود، احتمالاً در کامیون ها، قطارها و کشتی ها به سمت ایالات متحده حرکت کند!
الریک می گوید: « معدنی 100 کیلومتر دورتر از یک محل ساخت و ساز در مقابل معدنی با فاصله 10 کیلومتر دورتر، تفاوت قیمت قابل توجهی را ایجاد می کند. این قیمت منعکس کننده انرژی لازم برای حمل و نقل است».
مقدار سوخت لازم برای حمل سنگ ماربل در سرتاسر جهان بسیار زیاد است و کاهش مصرف سوخت ممکن است به سختی به دست آید. الریک می‌گوید: «سنگ ماربل را می توان از برخی جنبه ها [مانند دوام] دوست دار محیط زیست در نظر گرفت، اما اگر آن را از ایتالیا به شهر کانزاس حمل می کردید، چه می‌شد؟!
در مقایسه با سایر مصالح مانند سرامیک و آجر، سنگ ماربل به عنوان ماده ای بسیار بادوام و با ماندگاری بالا شناخته می شود. سنگ ماربل حتی پس از گذشت چندین سال بکر به نظر می رسد و چرخه عمر آن را می توان افزایش داد زیرا تا حد زیادی قابل بازیافت است.
هنگامی که قطعات بزرگ سنگ ماربل از رده خارج می شوند، معمولاً از آنها برای ایجاد قطعات کوچکتر استفاده می گردد. میزهای ماربلی در نهایت می توانند به میزهای کوچک، قفسه های باز یا قطعات تزئینی منزل تبدیل شوند. سنگ ماربل همچنان می تواند خرد و آسیاب شود تا به عنوان سنگدانه در تولید آسفالت یا بتن مورد استفاده قرار گیرد.
“تمام شدن” یک مفهوم اقتصادی است!
در مقیاس عمر انسان، ذخایر سنگ ماربل احتمالا تمام نمی شود. الریک می‌گوید که نرخ استخراج سنگ ماربل با تقاضا، هزینه های استخراج، مکان های استخراج و ارزش بازار کنترل می‌شود. این بدان معناست که با مصرف آسان و ارزان منابع سنگ ماربل، استخراج آن در نهایت دشوارتر خواهد شد. هزینه های استخراج افزایش می یابد و متعاقباً قیمت سنگ ماربل افزایش می یابد که باعث کاهش تقاضا خواهد شد.
وی می‌افزاید: «از نظر فیزیکی، سنگ ماربل بیشتری در این سیاره وجود دارد که احتمالا هرگز نمی توان همه را استخراج کرد، زیرا هزینه های استخراج فراتر از کشش بازار است. به عبارت دیگر، “تمام شدن” یک مفهوم اقتصادی است.”
نتیجه گیری
در نهایت، پایداری سنگ ماربل به عنوان یک ماده می تواند بسیار پیچیده تر از این باشد. آنچه در حال حاضر می‌توان (و باید) انجام داد، به حداقل رساندن اثرات زیان بار زیست محیطی استخراج تا حد امکان است. صاحبان معدن سنگ ماربل مسئولیت کاهش تهدیدات زیست محیطی و بهداشتی ناشی از فرآیند استخراج سنگ ماربل را بر عهده دارند.
