رسوب گذاری
رسوب گذاری (Deposition)
رسوب گذاری، فرایندی است که توسط آن مواد سنگ‌ساز نهشته می‌شوند. حرکت آب در رودها، یخچال‌های طبیعی و دریاها عامل اصلی انتقال مواد از نقطه‌ای به نقطه دیگر است. کار جابجایی دانه‌ها در مناطق خشک و نیمه‌خشک را هم “باد”ها بر عهده دارند. این ذرات آنقدر جابجا می شوند تا عاقبت در نقطه‌ای قرار گرفته و ته‌نشین شوند. در فرایند رسوب‌گذاری، مواد در اثر عوامل طبیعی گوناگون در معرض فرسایش قرار گرفته، خرد شده و جابجا می شوند و سرانجام در محیط‌های مختلف رسوب می‌کنند. بدین ترتیب عوامل خارجی، ماموریت طبیعی خود، یعنی هموار کردن زمین را به انجام می رسانند.
سنگ شدگی یا سنگی شدن: (Lithification) فرایندی است که طی آن رسوبات بر اثر فشار، آب محبوس خود را بیرون ریخته و به‌تدریج به سنگ سخت تبدیل می‌شوند. سنگ‌شدگی شامل همه فرایندهایی است که رسوبات پراکنده و سست را به سنگ رسوبی تبدیل می‌کند. گاهی از کلمه (Petrifaction) نیز به‌عنوان معادل سنگ‌شدگی استفاده می‌شود ولی اصطلاح Lithification اغلب به صورت ویژه برای تشریح جایگزینی مواد آلی با سیلیسیم دی‌اکسید، در تشکیل سنگواره‌ها به‌کار می‌رود.
سنگ رسوبی به سنگی گفته می‌شود که بر اثر ته‌نشین شدن مواد موجود در آب به وجود می‌آید. رودها مقدار زیادی مواد را با خود به دریاها و دریاچه‌ها می‌برند. این مواد به دلیل سنگینی به ته دریا رفته روی هم قرار می‌گیرند و پس از سفت, وسخت شدن، سنگهایی را به وجود می‌آورند که به آن‌ها سنگهای رسوبی گفته می‌شود. سنگهای رسوبی لایه لایه اند و رنگ یا جنس هر لایه با لایه دیگر متفاوت است.امکان دارد این نوع سنگ فسیل هم داشته باشد. ریگ ، شن و سنگهای آهکی نمونه‌هایی از سنگهای رسوبی هستند. سنگهای رسوبی تقریباً تمام سطح قاره‌ها را پوشش می‌دهند و به طور کلی ۸۸٪ از کل سنگهای پوسته زمین را در بر می‌گیرند. سنگهای رسوبی فقط لایه نازکی روی پوسته هستند. مطالعه سنگهای رسوبی و این قشر نازک روی زمین اطلاعات زیادی دربارهٔ سطح زمین به ما می‌دهد که برای مهندسان عمران، به طور مثال در ساخت جاده‌ها، خانه‌ها، تونل‌ها، کانال‌های اب یا سازه‌ها ی دیگر، مفید است. همچنین سنگهای رسوبی منبع مهمی برای منابع طبیعی مانند زغال سنگ، سوخت‌های فسیلی، آب یا سنگهای معدنی می‌باشد. مطالعه سنگهای رسوبی منبع اصلی دست یافتن به تاریخچه زمین و تاریخچه حیات می‌باشد.
دگرگونی یا متامورفیسم : (Metamorphism) تبلور مجدد (حالت جامد) سنگهایی است که از قبل وجود داشته و انباشته شده اند. علت این تبلور مجدد را میتوان قرار گرفتن در شرایط فیزیکی و شیمیایی خاص، مانند گرما، فشار و نفوذ محلول‌های شیمیایی فعال به مجاورت این سنگها برشمرد. در طی این فرایند ممکن است تغییرات کانی‌شناسی، شیمیایی و بلورشناسی روی دهد. ناگفته نماند که به تغییرات سطحی و یا حتی زیر سطحی که به علت هوازدگی رخ می‌دهد، دگرگونی گفته نمی‌شود.
Metamorphic rocks سنگهای متشکل از دگرگونی
سنگهای دگرگونی، سنگهایی هستند که از تغییر شکل سنگهای قبلی به علت تغییر شرایط فیزیکی (فشار ـ دما) یا شیمیایی و در حالت جامد به وجود می‌آید. پدیده دگرگونی به محو و ناپدید شدن یک یا مجموعه‌ای از کانیهای متبلور سنگ تعبیر می‌شود. این تغییرات ممکن است بر روی سنگهای رسوبی که در شرایط سطحی به وجود آمده‌اند یا در سنگهای آذرین که از ماگما متبلور گردیده و یا حتی در سنگهایی که قبلا دگرگون شده بودند، حادث شود.
در حالت اخیر، شرایط دگرگون شدگی سنگ قبلی تغییر می‌نماید و این پدیده با ظهور و پیدایش یک یا مجموعه‌ای از کانیهای جدید همراه می شود. بنابراین دگرگونی عبارت از پاسخی است که هر سنگ در مقابل تغییرات محیط شیمیایی یا فیزیکی از خود بروز می‌دهد و این پاسخ به صورت تجدید تبلور کانیهای قدیمی به دانه‌های جدید و یا پدیدار شدن کانیهای نو ظهور و تخریب بعضی دیگر تجلی می‌کند.
ماگما
به مواد مذاب درون زمین که بسیار گرم بوده و تحت فشار شدید در زیر پوستهٔ زمین قرار گرفته‌اند ماگما یا تَفتال می‌گویند. ماگما ممکن است از طریق شکستگی‌ها و سایر نقاط ضعیف پوستهٔ زمین بالا آمده و به صورت گدازه (Lava) در سطح زمین جریان یابد. ماگما سنگهای گداخته‌ای است که اغلب در اتاقک (یا آشیانه) مذابی در زیر پوسته زمین قرار دارند و بر اثر فشار کم و دمای بالا به صورت نیمه جامد و گاه حتی مایع، جلوه می کند. ماگماها معمولا در دمای میان ۱۲۰۰ تا ۱۸۰۰ درجه سانتیگراد پدید می‌آید. ماگما پس از رسیدن به سطح زمین و گدازه شدن به مرور سرد شده و توده‌هایی از سنگهای همچون بازالت را پدید می‌آورد.
در زمین‌شناسی به سنگهای حاصل از انجماد مواد گداخته، سنگهای آذَرین می‌گویند. فرایند تشکیل و حرکت ماگما و تبدیل آن به سنگ آذرین را فعالیت ماگمایی می‌گویند.
سنگهای آذرین به دو بخش سنگهای آذرین درونی و سنگهای آذرین بیرونی تقسیم می‌شود. سنگهای آذرین بیرونی حاصل فرایند آتشفشانی و بیرون ریختن مواد مذاب از دهانهٔ آتشفشان است اما سنگهای آذرین درونی حاصل فرایند ماندن ماگما در آشیانه و سرد شدن آهستهٔ آن می‌باشد.
ماگما از مایعی تشکیل شده که سیلیکات است و گران‌روی زیادی دارد و با گاز و مواد فرّار همراه است. گدازه، ماگمایی است که مواد فرّار خود را از دست داده باشد. ماگماها ممکن است کاملاً مایع و یا نیمه‌متبلور باشد. گدازه‌ها معمولاً نیمه متبلورند زیرا محتوی بلور وکانی‌هایی هستند که نقطه ذوب و یا انجماد بالاتر دارند. این بلورها یا مستقیماً از ماگما متبلور شده‌اند و یا کانیهای دیرگداز سنگِ مادرِ ماگما هستند که از سنگ مادر جدا شده و به داخل ماگما افتاده‌اند.
کوه زایی (Orogeny) :
کوه زایی، ناشی از حرکت‌هایی است که پوسته جامد زمین بر روی توده‌های بزرگ سنگها ایجاد می‌نماید و در مقیاس زمین‌شناسی مدت زمان آن کم، اما با شدت زیاد همراه است. حرکت‌هایی این چنین باعث ایجاد چین، گسل و تشکیل کوهها می‌شود.
واژه کوهزایی، اولین بار توسط زمین‌شناس آمریکایی کارل گیلبرت در سال ۱۸۹۰ میلادی برای توصیف این فرایند طبیعی پیشنهاد شد. پیشوند oro در زمین‌شناسی به معنای کوهستان است. به حرکاتی از پوسته جامد زمین که نواحی نسبتاً محدودی را شامل شده ولی در این نواحی در زمان نسبتاً کوتاهی شدیداً اثر کرده و ساختمانهای زمین‌شناسی جدیدی نیز تولید می‌کنند حرکات کوهزایی گفته می شود.
