شمه ای از مباحث مالی در بازرگانی بین المللی (قسمت دوم)

شمه ای از مباحث مالی در بازرگانی بین المللی (قسمت دوم)

برگرفته از مقاله علی تابش، نشریه دانش سنگ شماره 5

 

روش های پرداخت و تضمین پرداخت

• پرداخت بهای کالا همزمان با سفارش کالا

همانطور که در مقدمه (بخش اول مقاله) عرض شد، این روش ابتدایی ترین روش پرداخت است. در این روش، ریسک صادرکننده کالا تقریبا صفر است چرا که وی بهای کالای خود را از قبل دریافت کرده است. در این روش، صادرکننده پس از دریافت وجه، کالا را حمل و اسناد را برای خریدار ارسال می کند. خریدار (یا وارد کننده کالا) زمانی از این روش استفاده می کند که به صادرکننده اعتماد فوق العاده داشته باشد.

• پرداخت دیداری

این روش، تقریبا عکس روش قبل است. در این روش وارد کننده (خریدار کالا) در مقابل دریافت اسناد مالکیت کالا (یعنی بارنامه) بهای کالا را می پردازد. در این روش معمولا صادرکننده اسناد کالا را از طریق بانک برای واردکننده ارسال می کند و در مقابل، واردکننده بهای کالا را از طریق حواله یا چک به فروشنده می پردازد. در روش پرداخت دیداری، صادر کننده باید از خوش حسابی و توانایی مالی خریدارش اعتماد کامل داشته باشد.

• پرداخت از طریق برات

چنانچه وارد کننده یا همان خریدار امکان پرداخت بهای کالا را با حساب آزاد نداشته باشد، در صورت موافقت صادرکننده، پرداخت از طریق برات انجام می شود. چگونه؟ برات عبارت از یک حواله کتبی بدون شرط است که دارای سه طرف است. ابتدا با نام طرف ها آشنا میشویم. طرف اول، براتکش، که همان صادر کننده کالا است. طرف دیگر براتگیر (یا پذیرنده) نام دارد. براتگیر همان واردکننده یا بانک او است. طرف سوم هم گیرنده وجه برات است که می تواند صادرکننده و یا فردی که او معرفی می کند باشد. در این روش براتکش، برات را برای براتگیر ارسال می کند و از وی می خواهد مبلغ مورد نظر را در تاریخی معین، به خود او و یا شخصی که معرفی می کند بپردازد. از مزایای برات این است که پس از قبولی براتگیر، برات بلافاصله قابل معامله خواهد بود و صاحب جدید آن در سر رسید برات، وجه برات را دریافت خواهد کرد. ذکر این نکته ضروری است که تعهدات ناشی از برات، خود یک معامله مجزا محسوب شده و بطور کلی جدا از قرارداد فروش است.

 

وسایل تضمین پرداخت

با عنایت به توضیحات بالا، اکنون اهمیت تضمین پرداخت از طرف خریدار و همین طور انجام تعهدات فروشنده در تولید و یا ارسال کالا موکدا روشن شد. حال چگونه باید این دو امر، یعنی ارسال کالا و پرداخت وجه کالا، بدون انداختن بار ریسک اضافه به شانه یکی از طرفین تضمین شود؟ در قراردادهای فروش بین المللی معمولا دو روش برای تضمین پرداخت وجه معامله متداول و مرسوم است. روش اول، روش وصولی اسنادی و روش دوم، روش اعتبار اسنادی است.

الف) وصولی اسنادی

ابتدا باید به این نکته اشاره کنیم که در این روش، یک بانک در کشور صادرکننده و یک بانک هم در کشور وارد کننده وارد ماجرا می شوند. به بانک صادرکننده، بانک ارسال کننده، و به بانک واردکننده بانک وصول کننده می گوییم. در ادامه خواهیم گفت که منظور از ارسال و وصول چیست. در این نوع تضمین، صادرکننده پس از انجام بارگیری کالا، اسناد حمل را تحویل بانک خود می دهد. بانک او نیز به نوبه خود، اسناد را برای بانک وارد کننده ارسال می کند. بانک وصول کننده، تنها و تنها زمانی اسناد را در اختیار وارد کننده قرار می دهد که وی به همه تعهدات مالی و تکالیف خود در قرارداد فروش عمل کرده باشد. چنانچه در قرارداد، پرداخت از طریق برات مقرر شده باشد هم باز خریدار باید آن را قبولی نویسی کند. پس از این مرحله است که خریدار اسناد حمل و مالکیت کالا را از بانک خود تحویل خواهد گرفت. باید گفت در این روش هم در هنگام ارسال کالا، فروشنده واقعا مطمئن نیست که آیا توان مالی خریدار و یا شرایط سیاسی و اقتصادی و حقوقی کشور وارد کننده از ثبات کافی برای انجام تکالیف مندرج در قرارداد برخوردار است یا خیر. لیکن این روش، هنوز از روش تسویه مستقیم از طریق حساب آزاد، به مراتب بهتر و ایمن تر است.

ب) اعتبارنامه اسنادی Letter of Credit

در مقایسه با روش های تضمین پرداخت، روش اعتبار اسنادی یکی از امن ترین و متداول ترین شیوه های جهانی تضمین محسوب می شود. ترتیب و شیوه کار بصورت بسیار خلاصه به این شکل است:

• ابتدا در قرارداد فروش، روش اعتبار اسنادی توسط طرفین انتخاب و تایید می شود و جزییات آن تشریح میشود.
• وارد کننده به بانک خود (بانک گشاینده اعتبار) مراجعه و دستور گشایش اعتبار بنفع صادر کننده را می دهد.
• بانک گشایش کننده، از بانک صادرکننده (فروشنده) درخواست تایید و ابلاغ می کند.

 

بر خلاف قراردادهای داخلی، قراردادهای فروش بین المللی، از پیچیدگی ها و ظرایف خاص خود برخوردار هستند. مواردی چون حمل و نقل، انتقال اسناد، انتقال مالکیت، نقل و انتقال پول، بیمه، نقش بانک ها و… همگی در این قراردادها متفاوت از شیوه خرید و فروش داخلی است.

بانک صادر کننده، به مشتری خود اعلام می کند که اعتباری به مبلغ ایکس دلار یا یورو یا هر ارز دیگری به نفع او گشایش شده است. همانگونه که می بینیم، این روش منافع متعارض خریدار و فروشنده را تضمین می کند. از آنجایی که در این روش، پرداخت بهای کالا (و گاهی هزینه حمل) توسط بانک تعهد می شود، لذا دیگر فروشنده التهاب و دودلی مربوط به بنیه مالی خریدار را نخواهد داشت. کافی است که او به تعهدات خود بر اساس قرارداد فی مابین عمل کرده و اسناد کامل را به بانک خود ارائه نماید.

از جانب دیگر، خریدار، یا همان واردکننده نیز می خواهد فقط زمانی بهای کالا را بپردازد که مطمئن باشد، کالا با مشخصات نوشته شده در قرارداد همخوانی کامل داشته و زمان اجرای قرارداد هم مراعات شده باشد. لذا می بینیم که بانک ها در این میان، بعنوان واسط های میان صادرکننده و واردکننده عمل کرده و به این روابط پیچیده سامان می دهند.